سومر
سومريها و اكّديها
اين مردمان از زمان بسيار قديم، كه معلوم نيست از كى شروع شده، در مملكتى، كه بعدها موسوم به كلده شد، سكنى داشتند. بطور قطع نميتوان حدود مملكت سومر و اكد را معين كرد، همينقدر معلوم است كه اور، اوروك يا راخ، نيپپور از شهرهاى نامى سومر بودند و سيپپار، كيش، بابل از شهرهاى مهم اكد.
کاوش های بابل
پس از كارهاى ريچ ببابل ديگر توّجهى نشد تا در ۱۸۵۲ دولت فرانسه هيئتى در تحت رياست (فرنل) و (اپپر) بدآنجا فرستاد و آثار زياد بدست آمد، ولى به اروپا نرسيد، چه در موقع حمل به دجله ريخت.
نژاد ملل مشرق قدیم
علمائى، كه در تاريخ مشرق قديم تتبّع كرده اند، بنابر آثار و اسنادى كه بدست آمده، سكنه مشرق قديم را از شش نژاد دانسته اند: سومريها، ساميها، حاميها، عيلاميها، هيتها، آريانها. ساميها و حاميها از جنوب حركت كرده سوريه و بين النهرين و افريقاى شمالى را اشغال كردند.
مردمان آريانى
آريانها شعبه اوّل از شاخه بزرگ مردمان هند و اروپائى اند. موطن اصلى آريانها محققا معلوم نيست كجا بوده و نيز صحيحا نميدانيم از چه راههائى مهاجرت كرده به هند و آسياى غربى وارد شده اند. اين ملل در تاريخ مشرق قديم داراى اهميت اند.
مردمان شمالى مشرق قديم
مقصود از مردمان شمالى مشرق قديم در درجه اوّل مللى هستند كه در آسياى صغير سكنى داشتند. بعضى تمام اين مردمان را نژاد (آلارد) مي نامند، زيرا هرودوت اينها را چنين ناميده و (آرارات) را (آلارد) نوشته، ولى بايد درنظر داشت كه هيت ها يگانه نماينده اين نژاد نبودند …
مهاجرت بنى سام به عيلام
حفريات در شوش نشان داد كه عنصر سامى در عيلام زياد بوده، خود اسم عيلام هم سامى است، زيرا بومي هاى عيلام مملكت خود را در كتيبه ها (خاتامتى) يا (خاپيرتى) مي نامند. شاهزادگان قديم عيلام كتيبه هائى نويسانده اند كه بخطّ بابلى (يعنى ميخى) و بزبان سامى است.
مهاجرت بنى سام به مصر
در اعصار قبل از تاريخ، قبل از مهاجرت بنى سام به بابل، شاخه اى از اين اقوام از عربستان از راه دريا به مصر رفته. قرابت زبانهاى سامى با زبان مصرى نه فقط از ريشه هاى لغات هويدا است، بلکه از حيث صور نحوى و صرفى، سه حرفى بودن ريشه ها و برترى اهميت حروف ساكن بر اهميت حركات اين مطلب روشن است.
بنى سام و بنى حام
نوح (ع) سه پسر داشت: سام، حام و يافث. تمام مللى، كه ريشه لغات زبانشان ريشه لغات عبرى است، از شاخه بنى سام سفيدپوستها مي باشند، اينها عبارتاند از بابلی ها، آسوريها، فينيقىها، كنعانيان، آرامىها، كلدانيان، يهود بمعنى اعم (يعنى با بنى اسرائيل و غيره) و اعراب با آن قسمتى كه به حبشه رفته اند.
