به نام خدا
تپه هائى كه در صفحات مجاور فرات و دجله واقع است از ديرگاه توجه سياحان و مسافرين را بخود جلب ميكرد و حدس ميزدند كه بايد زير اين تپه ها خرابه ها و آثار شهرهاى قديم باشد.
در اواخر قرن هيجدهم، بشام «۲» نماينده پاپ در كلده، توجه اروپائيها را به بعض تپه هاى حله و خرابه هائى كه در جنوب بغداد واقع است جلب كرده مجموعهاى از آثار بفرانسه فرستاد. پس از آن كمپانى هند شرقى درصدد تحقيقات برآمد و مجموعه اى ترتيب داده بموزه لندن معروف به خانه هند شرقى تقديم كرد.
بعد (ريچ) نماينده كمپانى هند شرقى در بابل مشغول تحقيقات شده كتابى در ۱۸۱۵
______________________________
(۱)-Winckler .
(۲)-Archeveque Bauchamp .
در توصيف خرابهها و تپهها نوشت و مجموعهاى بلندن فرستاد كه داخل موزه بريطانيائى گرديده فوقالعاده توجه عامه را جلب كرد. حال بدين منوال بود تا اينكه در ۱۸۴۲ پل بتتا «۱» ويس قونسول فرانسه در موصل بتصوّر اينكه نينواى قديم در اين محل بوده، در تپه (كويونجيك) براى نخستين دفعه به كاوش پرداخت، چون از حفريّات مذكوره نتيجهاى كه مترقب بودند بدست نيامد، به تپه (خورساباد) متوجه شد و حفرياتى كرد كه نتيجه بخشيد: باقيمانده قصر سارگن پادشاه آسور را با ديوارهائيكه پر از حجاريهاى برجسته قشنگ بود يافته، در حال صورتهائى از آن نقاشى كرده با مجموعهاى از آثار براى موزه (لوور) فرستادند و دولت فرانسه كتاب نفيسى در پنج جلد بعنوان آثار نينوا «۲» انتشار داد.
اقدام فرانسويها باعث شد كه ليارد انگليسى به خرج (كننينگ) معارف پرور در تپه نمرود، محل كالاه يا كالح تورية پايتخت قديم آسور، به حفريات پرداخته قصر (آسوربانىپال) پادشاه آسور و حجاريهاى برجسته زياد كشف كرد (۱۸۴۵ م.) بعد در محل (كويونجيك) كه فرانسويها ترك كرده بودند كاوشهائى بعمل آورده آثار قصر نينوا را يافت. بهرهمنديهاى (ليارد) باعث شد كه موزه بريطانيائى مبلغى باو داد و او باز از ۱۸۴۹ تا ۱۸۵۱ بكاوش پرداخت. در نتيجه آثار قصر (سنناخريب) و (تيگلات پىليستر) پادشاهان آسور پيدا شد و چيزى كه خيلى مهم است كتابخانه دربارى آسوربانىپال از زير خاك بيرون آمد. اين كتابخانه، كه منبع تمام نشدنى آگاهى باحوال آسور ميباشد، حالا در موزه بريطانيائى است. حجاريهاى برجسته و كتيبههاى زيادى هم بدست آمده كه متتبع را با زندگانى خصوصى آسورىهاى قديم آشنا ميكند. ليارد در كتبى نتيجه تحقيقات و كاوشهاى خود را منتشر كرد «۳» و بعد از مراجعت او بانگلستان (رسّام) و (لفتوس) كارهاى او را دنبال و اكتشافات عمده كردند. پس از آن ديگر چندان توجهى به
______________________________
(۱)-Paul botta .
(۲)-Monuments de Ninive .
(۳)-
Layard. Monuments of Nineveh 1849, Nineveh and its ruins 1850, Discoveries in the ruins of Nineveh and Babylon 1853.
نينوا نميشد، تا اينكه در ۱۸۷۰ (جرجسميث) در كتابخانه آسوربانىپال حماسهاى معروف به (گيلگامش) و روايتى راجع بطوفان يافت (هردو از بابل است).
انتشار اين آثار بقدرى جالب توجه عامه شد كه اداره جريده (ديلى تلگراف) «۱» هزار ليره به سميت داد، تا بقيه اين حماسه را بيابد و او به نينوا رفته در كويونجيك بقيه اين حماسه را يافت. بعد او را مجددا به آسور فرستادند و آثارى بسيار راجع به عقايد مذهبى و چيزهاى ديگر آسوريها بدست آورد. اين اكتشافات توجه خاصى در تمام اروپا و مخصوصا در انگلستان نسبت بمشرق قديم ايجاد كرد. بعد از سميث، (رسّام)، بواسطه همراهى ليارد، كه سفير انگليس در اسلامبول بود، امتيازاتى راجع بحفريات گرفت و در جاهاى زياد كاوشهائى بعمل آورد. از آثار منكشفه اينزمان دروازه (بلوات) است كه از مفرغ ساخته شده و از حيث صنعت خيلى معروف ميباشد. اين دروازه نقاشيهاى برجسته دارد و آن را بيادگار فتوحات (شلمنصر) دوّم، پادشاه آسور، ساختهاند. رسّام در ۱۸۸۲ م. بانگلستان مراجعت كرد و از اين تاريخ ديگر كاوشهائى در نينوا نشد، ولى شركت آلمانى موسوم به «شركت شرقى» در (كلاتشرقت)، كه محلّ (آسور) يعنى نخستين پايتخت دولت آسور است، مشغول كاوشهائى ميباشد. مدارك و اسناد زياد، كه از آسور بدست آمده، غالبا عبارت است: ۱- از راپورتهاى حكام و ولات آسورى راجع بامور قلمرو حكمرانى آنها، اهميت اين اسناد از اين حيث است كه نصّ وقايع را نوشتهاند، زيرا نفعى در اغراقگوئى براى حكام نبوده، عيب مدارك مزبوره اين است كه تاريخ ندارد و گاهى هم معلوم نيست كه مخاطب كيست. ۲- از مكاتبه پادشاهان آسور با پادشاهان بابل و پادشاه عيلام با پادشاهان آسور. در زمان (ادادنيرارى) پادشاه آسور عهدى بين آسور و بابل منعقد شده و وقايعنگاران دربار آسور بمناسبت موقع، يا بنا بمأموريتى كه داشتهاند، فهرستى از تمام عهدنامه هاى قبل، كه بين دو دولت مذكور منعقد شده بود، ترتيب دادهاند، با قيد اينكه كدام عهدنامه در زمان صلح يا بر اثر جنگى بسته شده و هردفعه
______________________________
(۱)-Daily Telegraph .
تصريح كردهاند كه حدود دولتين از چه قرار معين شده. اگرچه در اين فهرست آنچه براى آسور موهن يا ناگوار بوده بسكوت گذشته، باوجوداين فهرست مزبور داراى اهميت زياد است، زيرا جاهاى خالى سالنامه هاى بابلى را پر ميكند و راجع به دورهايست كه اطلاعات ديگر نسبت بآن كم است. مقايسه تاريخ آسور و بابل را بر اين سند مبنى ميدارند و آن مربوط به ازمنهايست كه از قرن ۱۵ تا نهم ق. م امتداد مييابد.
مجله تاریخ
پیچ اینستاگرام مجله تاریخ
منبع: تاریخ ایران (حسن پیرنیا)
