8
خطوط مملكت وان‏، هيت‏ها، فينيقى‏، عربستان جنوبى‏

سایر خطوط قديمه

  • کد خبر : 929
  • ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ - ۲۰:۳۹
سایر خطوط قديمه

مملكتى كه از اوايل قرن ششم قبل از ميلاد به بعد موسوم به ارمنستان شد قبل از آن موسوم به دولت وان يا آرارات بود. اين مملكت تمدن آسور و بابلى داشت. كنجكاوى راجع به كتيبه‏ هائى كه در اينجا كشف ميشد از ۱۸۴۰ ميلادى شروع گرديد.

به نام خدا

خطّ مملكت وان‏

مملكتى كه از اوايل قرن ششم قبل از ميلاد ببعد موسوم به ارمنستان شد قبل از آن موسوم بدولت وان يا آرارات بود. اين مملكت تمدن آسور و بابلى داشت. كنجكاوى راجع به كتيبه‏هائى كه در اينجا كشف ميشد از ۱۸۴۰ ميلادى شروع گرديد. آثارى كه بدست آمده از صدها متجاوز وعده زيادى از اين خطوط در (اوچ‏ كليساى) نخجوان است. خواندن اين خط ميخى در ابتدا خيلى سخت بود، ولى بعد از آنكه نوشته ‏هائى بدو خط وانى و آسورى يافتند كار آسان‏تر شد. (گويّار) «۱» در ۱۸۸۰، (سيس) «۲» در ۱۸۹۴ بخواندن آن موفق شدند و حالا اين خط را تقريبا ميخوانند. پادشاهان وان در ابتدا بخط ميخى آسورى مينوشتند، بعد خطى براى وان ترتيب دادند كه نيز ميخى است. كتيبه‏ هاى وان غالبا راجع به بناهائى است كه كرده‏اند، جز سالنامه (آرگيشتى) كه راجع بوقايع است.

خطّ هيت‏ها

مردم وان از حيث تمدن بآسور و بابل نزديك بودند، ولى از حيث نژاد با مردم (هيت) قرابت داشتند، از هيت‏ها اطلاعاتى تا ۱۸۴۰ نبود، ولى حالا معلوم شده كه اينها در حدود ۱۷۰۰ ق. م دولتى نيرومند در آسياى صغير تشكيل كرده بودند و هزار سال اين دولت دوام داشت، تا بالاخره‏

______________________________
(۱)-Guyard .

(۲)-Sayee .

در قرن هفتم قبل از ميلاد بدست آسورى‏ها منقرض شد. علمائى مانند كن‏در، سيس، سن‏ين، براى خواندن اين خطّ كار مى‏كردند، ولى زحمات آنها نتيجه قطعى نداده بود، زيرا در اينجا كتيبه‏اى كه به دو زبان باشد بدست نيامده و تاريخ اين ملت را هم نميدانند. مهرى از يكى از پادشاهان (هيت) پيدا شده كه بخطّ ميخى بر آن كنده‏اند، تاركودى‏مو، بخطّ هيتى هم چيزى نوشته شده، ولى معلوم نيست كه اين نوشته ترجمه خطى باشد «۱». عجالة موادّ خام زياد بدست آمده. در ۱۸۹۰ هيئتى از (اگسفورد) «۲» برياست (رام‏زى) «۳» به امكنه قديم دولت هيت فرستاده شد و اين هيئت در كاپادوكيه آسياى صغير تحقيقاتى كرده آثار زياد بدست آورد. حجاريهاى برجسته هم از دوره هيتها يافته‏اند و معلوم شده كه صنايع اينها تركيبى و خشن بوده. اشياء و آثار زياد از هيت‏ها در موزه برلن است و علماى فرانسوى، آلمانى و غيره بنوبت در اين جاها كار كرده‏اند.

پايتخت اين دولت در ابتداء در (پ‏ت‏ريوم) بود كه اكنون موسوم به بوغاز گ‏يى است و بعد در (كاراكامش) در ساحل فرات (كاركميش تورية).

خطّ فينيقى‏

اين خطّ را تا ۱۷۳۵ نتوانستند بخوانند در اين سال نوشته‏اى بخطّ فينيقى و يونانى در جزيره مالت بدست آمد و خواندن اين خطّ سهل گرديد. بعد علمائى مانند سوين‏تن انگليسى‏ «۴» و بارت‏لمى فرانسوى‏ «۵» الف‏باى زبان را بدست آورده معلوم كردند كه زبان فينيقى كاملا زبان سامى است.

خطّ عربستان جنوبى‏

تا ۱۸۱۰ علماء اروپائى اطلاعى از اين خطّ نداشتند، در اين سال دكتر (زت‏سن) سوادهائى از خطوط سبأ كه اهميتى نداشت به اروپا فرستاد، بعد سياح فرانسوى (آرن) سوادى از ۵۶ كتيبه و ۲۰ لوحه در محلهاى جنوب عربستان برداشت و بدينوسيله توانستند با زبان حميرى آشنا شوند. در ۱۸۶۹ عالم سامى‏شناس فرانسوى (گال‏وى) لباس اعراب بدوى پوشيده داخل عربستان شد و هفتاد سند بدست‏

______________________________
(۱)-Trantscription .

(۲)-Oxford .

(۳)-Ramsay .

(۴)-Swinton .

(۵)-Barthelemy .

آورد، ولى از همه اين كشفيات مهم‏تر نتيجه زحمات گلازر «۱» عالم آثار قديمه است كه از ۱۸۸۲ تا ۱۸۹۴ چهار دفعه به عربستان رفت، هردفعه يك يا دو سال در آنجا بسر برده متن‏هاى مفصل بدست آورد و كتيبه‏ ها و لوحهاى زياد كشف كرد. راجع بعربستان جنوبى موادّ خام زياد است و اميدوارند كه نتائج مهمى از اين اسناد بدست آرند. در ۱۸۹۰ (بنت) انگليسى يك كتيبه بخط سبأ در آن طرف بحر احمر يعنى در حبشه افريقائى پيدا كرد. بيشتر موادّ در موزه‏ها و كتابخانه‏ها جمع شده.

مجله تاریخ

پیچ اینستاگرام مجله تاریخ

منبع: تاریخ ایران (حسن پیرنیا)

لینک کوتاه : https://tarikh.site/?p=929
  • نویسنده : مجله تاریخ
  • ارسال توسط :
  • منبع : کتاب تاریخ ایران (حسن پیرنیا)
  • 1421 بازدید
  • بدون دیدگاه

نوشته های مشابه

ثبت دیدگاه

مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : 0