به نام خدا
در ۱۸۴۰- ۱۸۴۱ (فلاندن) و «۱» و (كست) «۲» بطور كلى نقشه تخت جمشيد را ترسيم و ضمنا حجارىهاى جالب توجهى كشف كردند. از آثار معلوم شد كه طالار بزرگ (اپهدان) كجا و چگونه بوده. در ۱۸۵۰ لفتوس «۳» و چرچيل «۴» در خرابه هاى شوش تحقيقات و امتحاناتى كردند.
بعد از آنها در ۱۸۸۵ ديولافوا «۵» با زوجهاش مشغول تحقيقات در شوش گرديد و قصر اردشير دوّم هخامنشى را كشف كرد (در اين محل در ابتداء قصر داريوش اوّل بود و بعد از خراب شدن آن بواسطه حريقى در زمان اردشير اوّل، اردشير دوّم از نو قصرى بر خرابه آن بنا كرده بود) علاوه بر اين اكتشاف سر ستون و كاشيهاى زيادى در اينجا پيدا شد كه حالا در موزه لوور پاريس است. از جمله فريزى است موسوم به جاويدانها كه نمونهاى از سپاهيان دوره هخامنشى نشان ميدهد و شرح آن در جاى خود بيايد. موزه لوور پاريس از حيث آثار ايران قديم بر سائر موزه ها برترى دارد.
پس از لفتوس و ديولافوا هيئتى در تحت رياست دمرگان «۶»، بر حسب اجازه انحصارى، كه دولت ايران بدولت فرانسه داده بود، حفرّيات را دنبال كرد و (شيل) عالم آسورشناس جزو هيئت مزبور بود. اگر چه حفرّيات شوش هنوز باتمام نرسيده و، چنانكه گويند، نيم قرن ديگر لازم است تا ابتكار انجام شود، باوجود اين از آنچه تا بحال بدست آمده تاريخ عيلام تا اندازهاى روشن گشته و يك دولت بر دولتهاى بزرگ مشرق قديم افزوده. در اينجا آثارى راجع ببابل و آسور بدست آمد كه كسى انتظار آنرا نداشت، از جمله ستل «۷» حمّوربى «۸» پادشاه بابل است كه در قرن بيست و يكم قبل از ميلاد سلطنت داشت. چون نتائج حفرّيات شوش پائينتر بمناسبت موقع ذكر خواهد شد عجالة ميگذريم.
بعد دو عالم انگليسى (تمپ سن) و (كينگ) بايران آمده تحقيقات و مقابله جديد در نسخههاى سه گانه كتيبه بيستون كردند. اينكار خيلى مشكل بود زيرا
______________________________
(۱)-Flandin .
(۲)-Coste .
(۳)-Loftus .
(۴)-Churchill .
(۵)-M .Dieulafoy .
(۶)-J .de Morgan .
(۷)-Stele )سنك يك پارچه كه بر آن خطوطى كندهاند).
(۸)-Hammurabi .
ميبايست روى طنابهائى در بلندى ۱۰۰ پا از زمين قرار گرفته كار كنند. نتيجه اين تحقيقات در ۱۹۰۷ طبع و منتشر شد، سرلوحه كتاب اين است: «حجاريها و كتيبه هاى داريوش بزرگ- يك مقابله جديد متن پارسى، شوشى و بابلى با ترجمههاى انگليسى» «۱». مضامين اين كتيبهها در فصلى كه راجع بآثار هخامنشى است بيايد. مقارن اين زمان در حوالى حدود ايران حفرّياتى در مرو و عشق آباد بتوسط مؤسسه (كارنه جى) امريكائى بدستيارى (پومپلّى) «۲» بعمل آمد و اشياء زيادى پيدا شد كه جلب توجه كرد، ازجمله از اين حيث كه باشياء منكشفه (سومر) شباهت داشت. بنابراين بعض علماء حدس زدند كه بين تمدن سومر و ماوراء بحر خزر ارتباطى بوده و شايد سومرىها از طرف شمال بسواحل خليجپارس رفتهاند. اخيرا امريكائىها در تخت جمشيد و محل احتمالى شهر صد دروازه، در نزديكى دامغان، باجازه دولت بكاوشهائى پرداختهاند و فرانسويها نيز در نهاوند به همان كار اشتغال دارند.
مجله تاریخ
پیچ اینستاگرام مجله تاریخ
منبع: تاریخ ایران (حسن پیرنیا)
